Dodany w kategorii Aktualności.

Żaden z rezerwatów przyrody na terenie projektowanego Turnickiego Parku Narodowego nie doczekał się dotąd ustanowienia planu ochrony. Mało tego – dla żadnego (!) z 97 rezerwatów przyrody w województwie podkarpackim, niezależnie od sprawującego nadzór, nie sporządzono tego dokumentu; natomiast zadania ochronne (według Centralnego Rejestru Form Ochrony Przyrody) sporządzono jedynie dla rezerwatu Kopystanka. 

Na terenie województwa podkarpackiego znajduje się 97 rezerwatów przyrody, a organem kompetentnym w zakresie ich zarządzania i ochrony jest Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Rzeszowie. Przy założeniu, że organ ten na bieżąco aktualizuje dane zawarte w centralnym rejestrze form ochrony przyrody dostępnym na stronie GDOŚ http://crfop.gdos.gov.pl/CRFOP/, należy zauważyć, że dla znakomitej większości rezerwatów brakuje aktualnych, zgodnych z obowiązującymi przepisami, zarządzeń „porządkowych”.

Za sporządzenie tych aktów prawnych odpowiada RDOŚ, a winny one zawierać: położenie lub przebieg granicy oraz (opcjonalnie) otuliny, cele ochrony, rodzaj, typ i podtyp rezerwatu przyrody, a także sprawującego nadzór. Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi, położenie i przebieg granicy rezerwatu powinny zostać sporządzone w postaci wykazu punktów załamania granic oraz mapy prezentującej w sposób czytelny obszar objęty ochroną. Stosowane uprzednio w całym kraju próby opisywania obszarów rezerwatów za pomocą numerów działek ewidencyjnych czy wydzieleń leśnych z biegiem czasu ulegały dezaktualizacji, budząc po latach wątpliwości zarówno odnośnie przebiegu granic, jak i powierzchni obiektów chronionych.

Konsekwencją braku aktualnych aktów prawnych w sprawie rezerwatów przyrody województwa podkarpackiego, poza (być może) niejasnościami dotyczącymi przebiegu granic, jest również brak jasno zidentyfikowanego organu sprawującego nadzór. Aż w 63 (!) przypadkach w centralnym rejestrze form ochrony przyrody natrafimy na zapis o „braku danych” w tym zakresie lub „konieczności zmiany przepisów wskazujących sprawującego nadzór”. Sytuacja ta dotyczy m. in. zlokalizowanego na terenie projektowanego Turnickiego Parku Narodowego rezerwatu Reberce. W pozostałych przypadkach nadzór nad rezerwatami pełnią Lasy Państwowe (13 rezerwatów – w tym rezerwaty: „Na Opalonym” i „Turnica”), Wojewoda (5 rezerwatów) i Regionalny Konserwator Przyrody w Rzeszowie (jedynie 16 rezerwatów przyrody w całym województwie podkarpackim). Pozostaje przy tym sprawą dyskusyjną, czy dla rezerwatów korzystne jest, aby nadzór był pełniony przez zarządcę gruntów, na terenie których są one zlokalizowane.

Za co konkretnie odpowiada sprawujący nadzór nad rezerwatem? Przede wszystkim za oznakowanie rezerwatu za pomocą tablic urzędowych oraz za sporządzenie dokumentów planistycznych, jakimi są zadania ochronne (obowiązujące maksymalnie do 5 lat) lub bardziej złożony, wymagający opracowania dokumentacji przyrodniczej i podlegający konsultacjom społecznym akt prawa miejscowego, jakim jest plan ochrony (sporządzany na okres 20 lat). Docelowo, dla każdego rezerwatu przyrody należy sporządzić plan ochrony w okresie do 5 lat od jego ustanowienia.

Plan ochrony to dokument niezbędny w zarządzaniu i ochronie rezerwatami, ponieważ m. in. identyfikuje istniejące i potencjalne zagrożenia oraz ich skutki, formułuje konieczne do wykonania działania ochronne, wskazuje obszary ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej oraz wprowadza zapisy dotyczące eliminacji lub ograniczenia zagrożeń do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i planów zagospodarowania przestrzennego województwa.

Żaden z rezerwatów przyrody na terenie projektowanego Turnickiego Parku Narodowego nie doczekał się dotąd ustanowienia planu ochrony. Mało tego – dla żadnego (!) z 97 rezerwatów przyrody w województwie podkarpackim, niezależnie od sprawującego nadzór, nie sporządzono tego dokumentu; natomiast zadania ochronne (według Centralnego Rejestru Form Ochrony Przyrody) sporządzono jedynie dla rezerwatu Kopystanka. Warto przy okazji zauważyć, że dziś liczba rezerwatów na terenie projektowanego parku wynosi zaledwie 3, i stanowią one zaledwie 3% planowanego TuPN. Zgodnie z propozycjami inicjatorów powołania tego parku, miało ich powstać 14.

Należy zauważyć, że aktualizacja statusu prawnego rezerwatów nie generuje dla organu kompetentnego w sprawie (RDOŚ) żadnych dodatkowych nakładów finansowych. Zadania te, jako nie wymagające fachowej wiedzy przyrodniczej, nie wykraczają poza możliwości przeciętnego urzędnika. Nieco inaczej sprawa przedstawia się w przypadku sporządzenia planu ochrony (tutaj często zachodzi konieczność zlecenia eksperckich opracowań) oraz realizacji zapisów tego planu (o ile zostaną w nim wskazane zadania z zakresu ochrony czynnej). Należy jednak mieć na względzie, że obecnie istnieje wiele możliwości finansowania tego typu działań, m. in. ze środków unijnych, co też niejednokrotnie wykorzystują inne regionalne dyrekcje ochrony środowiska w kraju.

Karolina Olszanowska-Kuńka